Rubrika: “Shqipëria dhe Selia e Shenjtë: në kohën e Gjergj Katriotit Skanderbeut (1444-1468)” n. 8

Në emisionin e tetë të rubrikës radiofonike, vijojmë shfletimin e veprës me titull “Shqipëria e Skënderbeut dhe Papët, për mbrojtjen e perëndimit të krishterë (1444-1468)”, n.8 baza jonë për të kujtuar Gjergj Kastriotin. Autori është arbëreshi Alessandro Serra.

Në emisionin e kaluar kujtuam se Skënderbeu pati edhe përkrahje në luftën e tij kundër otomanëve. Sa i madh ishte rreziku i pushtimit otoman për Evropën, atëherë, “u kuptua vetëm nga Papati – shkruan Serra – që pa tek Kastrioti mbrojtësin e krishterimit dhe bëri një vepër të frytshme për ta ndihmuar”.

 Autori i librit nënvizon se e ka ilustrurar këtë vepër me një seri dokumentesh arkivore, pasi, vëren ai, pak gjendet për këtë në letërsinë historike mbi Kastriotin, të cilën gjithsesi e përmend. Kësaj letërsie ia kushtojmë emisionin e sotëm.

“I pari burim me autoritet – shpjegon Alessandro Serra - është i gjysëm së ‘500-ës, Historia e Barletit (1). Më pas, shihnin dritën e botimit në Venedik studimet e Dhimitër Frangut (2) dhe të Anonimit të atij qyteti (3), sepse Serenissima, e goditur rëndë nga imperializmi i otomanëve, e ndjente mirë ankimin e prijësit shqiptar.

Njëkohësisht, publikohej në Paris, studimi i Lavardinit (4). Pas studimeve të tjera me rëndësi më të vogël, letërsia historike për Kastriotin hesht për dy shekuj me radhë: arsyeja është interesi më i paktë për historinë e Ballkanit, tashmë nën pushtimin turk. Në vitin 1742, G. M. Biemmi (5) publikoi një Histori të Skënderbeut, që për mëse një shekull u konsiderua burim i çmuar. Me fillimin e ‘800-ës, interesi për çështjen e Lindjes favorizoi kërkime të reja për prijësin shqiptar. Fryt i këtyre kërkimeve ishin studimet e Hahn-it (6), të Panganel-it (7), të Padiglione-s (8), të Pisko-s (9), të Cuniberti-t (10), të Falmerayer-it (11), të Hopf-it (12).

Në vitin 1865 zbulohej një burim i çmuar historik bashkëkohor, Kronika e Gjon Muzakës, që hedh dritë mbi shtëpinë e mbi karakterin e Kastriotit (13). Ndërkaq, puna kërkimore drejtohej kah burime të tjera: marrëdhëniet diplomatike të Kastriotit me Republikën e Venedikut, me Papët, me Raguzën, me Hungarinë, me Aragonezët e Napolit, me Sfroza-t e Milanos etj.. Zënë fill kështu, studime të veçanta, që japin kontribut të ri për njohjen e prijësit shqiptar të ‘400-ës.

 Prej tyre, meritojnë të përmenden veçanërisht punimet e G. M. Monti (14), të Marinesco-s (15), të Cerone-s (16), të Nunziante-s (17), të L. M. Ugolinit (18), të Lopez-it (19), të Minierit (20), të Masci-t (21), të Millosovich-it (22), të Pall-it (23). Nga këto studime marrin limfë të re biografitë, ndër të cilat duhet dalluar “Historia e Skënderbeut” e shqiptarit Fan Noli (24). Autori i përkushtohet me pasion dhe vetëflijim kësaj pune, duke përdorur kulturën e tij të gjerë dhe duke e publikuar librin në mërgim, në vitin 1921.

16 vjet më vonë, Kastriotasi pati një tjetër historian shqiptar, që u mor me të: Athanas Gegaj. Ky kultivues i apasionuar i kujtesës së atdheut, me durim çertozin dhe me dashuri të pamasë, kërkoi gjithçka u shkrua për Kastriotin gjatë katër shekujve dhe bëri një punë të rëndësishme për njohjen e Shqipërisë në kohën e pushtimit otoman (25). Në këtë studim, Gegaj pati konsideruar si burim kryesor Biemmi-n. Ndërsa gjashtë vjet më parë, më 1931, një studiues gjerman, Franz Babinger, në një studim shumë erudit (26), pati dëshmuar se Biemmi e kishte fallsifikuar historinë e Skënderbeut, duke e mistifikuar atë. Këtij argumenti iu kthye pas dy vjetësh, në vitin 1933, Kurt Ohly (27), i cili, përmes dokumenteve e përfundimeve të tjera konfirmoi gjykimin e Babinger.

Por cili ishte atëherë, studimi më i saktë për Gjergj Kastriotin Skënderbeun? Për këtë do t’ju flasim në emisionin e ardhshëm.

Bibliografia:

1- Barletius M., Historia de vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis, Romae, rreth 1506-8.
2- Franco D., Gli illustri et gloriosi gesti fatti contra Turchi dal signor Don Giorgio Castriotto, detto Scanderbeg, Venezia 1545.
3- Anonimi i Venedikut, I fatti illustri del signor Giorgio Scanderbegh, Vevenzia 1564.
4- Lavardin G., Histoire de Georges Castriot, surnommè Scanderbeg, Roy d’Albanie, Paris 1576.
5- Biemmi G. M., Historia di Giorgio Castrioto detto Scanderbeg, Brescia 1742.
6- Hahn G., Albanisce Studien, Jena 1854.
7- Panganel C., Geschichte Scanderbegs, Tubinga 1865.
8- Padiglione C., Di Giorgio Castriota Scanderbeche e de’ suoi discendenti, Napoli 1879.
9- Pisko J. E., Scanderbeg, Historisce Studie, Vjenë 1898.
10- Cuniberti F., L’Albania e il Principe Scanderbeg, Torino 1891.
11- Falmerayer J., Das Albanesisce Element in Griechenland, Mynih 1806.
12- Hopf C., Chronique Greco-romanes, Berlin 1873.
13- Ricca, Historia et genealogia della casa Musachio scritta da Giovanni Musacchio, despota dell’Epiro ai suoi figli nel 1510; publikuar në “La noblità delle due Sicilie”, p. I t. 3°, Napoli 1865.
14- Monti G. M., La spedizione in Puglia di G. C. Scanderbeg, in “Japigia”, 1939.
15- Marinesco C., Alphonse V, roi d’Aragon et de Naples et l’Albanie de Scanderbeg, në “Melanges de l’Ecol roumene en France”, 1923.
16- Cerone F., La Politica orientale di Alfonso d’Aragona in ASPN 1902.
17- Nunziante E., I primi anni di Ferdinando d’Aragona e l’invasione di Giovanni d’ANGIò IN aspn, 1895-6.
18- Ugolini L. M., Pagine di storia veneta ai tempi di Scanderbeg e dei suoi sucessori in S. A. 1933-34.
19- Lopez R., Il principio della guerra veneto-turca nel 1463, A. V. 1934.
20- Minieri R., Alcuni fatti di Alfonso d’Aragona in ASPN, 1881.
21- Masci S., Le relazioni italo-albanesi al tempo di Giorgio Castriota, në “Rivista d’Albania” 1941, II.
22- Millosovich F., Paolo II e Scanderbeg në Riv d’Albania, 1941, I.
23- Pall F., Marino Barlezio në “Melanges d’Histoire generale” vol. II, Cluy 1938.
24- Noli F., Historia e Skënderbeut, Boston 1921, përkthyer nga F. Argondizza, Romë 1924.
25- A. Gegaj, L’Albanie et l’invasione turque au XV siècle, Paris 1937.
26- F. Babinger, Die Gründung von Elbassan, në Mitteilungen des Seminars fü Orientalische Sprachen zu Berlin, II, 1931, faqe 94-103.
27- K. Ohly, Eine gefälschte Ratdoltinkunabel, në Gutemberg Jahrbuch, Mayence, 1933, faqe 53-61.