Papa në Parlamentin Evropian: dinjiteti trashendetal i njeriut, bazë e politikave
të Evropës
Jashtë Vatikanit sot, Papa Françesku, i cili vizitoi për herë të parë Institucionet
Evropiane në Strasburg e mbajti dy fjalime të gjata e intensive në selinë e Parlamentit
Evropian dhe në atë të Këshillit të Evropës, mbledhur në sesion solemn. E na pëlqen
ta fillojmë tregimin tonë për këtë udhëtim apostolik, me lajmin se përveç të mëdhenjve
të Evropës e përveç fjalimeve të rëndësishme, Ati i Shenjtë i kushtoi kujdes dhe u
takua edhe me një zonjë të moshuar gjermane, e cila e pati mbajtur në shtëpi për dy
muaj në vitin 1986. Quhet Helma Schmidt dhe ia hapi shtëpinë Papës së ardhshëm, kur
Horhe Mario Bergolio studionte në Boppard të Gjermanisë. Çasti i dytë,
që na pëlqen të vemë në dukje, është momenti, kur Papa Françesku përmendi, ndër të
tjera, nevojën e integrimit në Bashkimin Evropian me një identitet të përcaktuar mirë.
Në selinë e Parlamentit, sot paradite, në orën 11.15, Ati i Shenjtë përmendi Ballkanin,
i ndërgjegjshëm për gjendjen, pas vizitës së tij në Shqipëri: “Vetëdija e identitetit
personal është e nevojshme edhe për të dialoguar pozitivisht me shtetet, që kanë kërkuar
të hyjnë e të bëjnë pjesë në Bashkimin Evropian në të ardhmen. Mendoj sidomos për
ata të zonës ballkanike, për të cilët hyrja në Bashkimin Evropian do të thotë përgjigje
për idealin e paqes në një rajon, që ka vuajtur jashtëzakonisht nga konfliktet e së
kaluarës”. Por fjalimi drejtuar Evropës “së drobitur” dhe “të vetmuar” ishte
i shumëanshëm, gjithnjë me qëllimin për ta shkundur nga apatia, duke i kujtuar rolin
e protagonistes botërore, identitetin e saj si mbrojtëse e dinjitetit trashendental
të njeriut, duke i tërhequr vëmendjen për zgjidhjen e problemeve të të varfërve, të
emigrantëve, të të persekutuarve, të të moshuarve e të të rinjve, duke i kërkuar të
rigjejë rrënjët e veta të krishtera, që kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në 2000 vjetët
e fundit. “Jo pa konflikte e gabime”, komentoi Papa Françesku, ndërsa fliste për marrëdhëniet
e kontinentit me krishterimin, por gjithnjë “udhëhequr nga dëshira për të punuar për
të mirën e të gjithëve”. E prej këndej nis mesazhi i shpresës dhe i inkurajimit i
Atit të Shenjtë për 500 milion evropianë: “Inkurajim për t’u kthyer në bindjen
e fortë të etërve themelues të Bashkimit Evropian, të cilët dëshironin një të ardhme
të bazuar në aftësinë për të punuar së bashku në kapërcimin e ndarjeve e në favorizimin
e paqes e të bashkimit ndërmjet gjithë popujve të kontinentit”. Në qendër
të këtij procesi politik ambicioz, kujtoi Papa, ishte besimi tek njeriu, jo aq si
qytetar, as si subjekt ekonomik, por në njeriun si person të pajisur me atë që Ati
i Shenjtë e quajti “dinjitet trashendental”, pra, që vjen prej Zotit. Papa Françesku
e shpjegoi hollësisht konceptin e dinjitetit trashendental, mbi të cilin u bazua krejt
fjalimi i tij para parlamentarëve evropiane, duke theksuar si ka ndikuar ai pas Luftës
II Botërore, në kuptimin e në vënien e bazave për qëndrime e ligje, që i kanë shoqëruar
popujt evropianë në udhën e ndërgjegjësimit për të drejtat e njeriut e për planin
e bashkimit të Evropës në një shpirt të vetëm. Të drejta e vlera, që sot, vuri në
dukje Ati i Shenjtë, keqkuptohen e keqinterpretohen: “Vërtet, ku është dinjiteti,
kur mungon mundësia për të shprehur lirisht mendimin, ose për të shpallur pa probleme
fenë? Cili dinjitet është i mundur, pa një kornizë juridike të qartë, që kufizon mbizotërimin
e forcës e bën të fitojë ligji mbi tiraninë e pushtetit? Ç’dinjitet mund të ketë vallë
një burrë apo një grua, që bëhen objekt i çdo lloj diskriminimi? Ç’dinjiteti mund
të ketë njeriu, që nuk ka as bukë e as minimumin për të jetuar e, edhe më keq, nuk
ka punën, që i jep dinjitet?” Respekti për dinjitetin e njeriut kalon nga
respekti i të drejtave të patjetërsueshme të tij e këtu, Papa lavdëron punën e Bashkimit
Evropian, por vë në dukje edhe rreziqet e theksimit të të drejtave individuale
– “individualiste”, shton pa letër – pasi njeriu nuk jeton i vetëm në këtë botë: “…çdo
njeri jeton në rrethana shoqërore, ku të drejtat dhe detyrat e tij janë të lidhura
ngushtë me ato të të tjerëve dhe me të mirën e përbashkët të vetë shoqërisë”. Para
parlamentarëve, që merren çdo ditë me këto probleme, Papa shpjegoi ç’do të thotë të
flasësh për dinjitet të vërtetë: “…[do të thotë] ta shohësh njeriun jo si absolut,
por si qënie shoqërore, që lidh marrëdhënie me të tjerët. Një nga sëmundjet më të
përhapura, që shoh sot në Evropë, është vetmia, karakteristike për atë, që s’është
i lidhur me askënd”. Të rinjtë, të varfërit, emigrantët, kriza ekonomike:
problemet në këto fusha, nënvizoi Papa Françesku, janë në bazën e mosbesimit të qytetarëve
evropianë, të cilët përjetojnë lodhjen dhe plakjen e përgjithshme të shoqërisë. E
Ati i Shenjtë denoncoi me forcë: “Vihet re me keqardhje mbizotërimi i çështjeve
teknike dhe ekonomike, në qendër të debatit politik, në dëm të një orientimi të vërtetë
antropologjik. Njeriu rrezikon të reduktohet në ingranazhin e thjeshtë të një mekanizmi,
që e trajton si të ishte mall për konsum, kështu që – siç vërejmë shpesh, fatkeqësisht
– kur jeta nuk është më në funksion të këtij mekanizmi hidhet pa u merakosur shumë,
si në rastin e të sëmurëve pa shërim, të të moshuarve të braktisur për të cilët nuk
kujdeset askush, ose si në rastin e fëmijëve, që vriten para së të lindin”. Përsa
i përket punës, Papa kërkoi të bashkohet elasticiteti i tregut me qëndrueshmërinë
e sigurinë e perspektivës për punë. Për emigrantët kërkoi politika të drejta, të guximshme,
konkrete e të painteres. Ngriti gjithashtu zërin për kujdesin ndaj familjes, për respektin
ndaj ambientit, ndaj Krijimit të Zotit, duke i thënë Evropës ta përdorë aftësinë e
saj krijuese në gjetjen e zgjidhjeve, aftësi, që duhet ushqyer e formuar përmes edukimit
e arsimimit. Shembujt nuk mungojnë, vërejti Ati i Shenjtë, duke përmendur zbulimin
e burimeve alternative të energjisë. Më pas, Papa Françesku denoncoi absolutizimin
e teknikës, konsiderimin e jetës së njeriut si objekt shkëmbimi apo tregtie, shndërrimin
e Detit Mesdhe në varrezë për të dëshpëruarit që kërkojnë një jetë më të mirë, persekutimin
e pakicave fetare, sidomos ato të krishtera, kujtoi njerëzit e kthyer në skllevër,
të vrarët, atyre që u pritet koka, që kryqëzohen, ose digjen të gjallë thjesht për
faktin se janë të krishterë. E pa doreza shtoi: “…në heshtjen e turpshme e bashkëpunimin
e shumë vetëve”. E Ati i Shenjtë përmendi edhe një herë vlerat, që ndërtuan Evropën:
dinjiteti, paqja, solidariteti, susidiariteti: “Një Evropë, që nuk është më
e aftë t’ia hapë zemrën përmasës transhendentale të jetës, është një Evropë, e cila,
dalëngadalë, rrezikon të humbasë shpirtin, edhe atë ‘shpirt humanist’, që e do dhe
e mbron aq shumë”. E nëse ndokush nuk i ka fort të qarta rrënjët e Evropës,
Papa foli edhe për të, duke i numëruar që nga “burimet e largëta, të cilat vijnë nga
Greqia e nga Roma, nga nënshtresa kelte, gjermanike e sllave e – nënvizoi – deri tek
krishterimi, që i plazmoi”. Pastaj, ftesa për të mos pasur frikë nga krishterimi: “Në
këtë kuadër, e konsideroj themelor, jo vetëm kontributin që ka dhënë krishterimi në
të kaluarën për formimin shoqëroro-kulturor të kontinentit, por edhe, e sidomos, kontributin
që synon të japë sot e në të ardhmen për rritjen e tij. Ky kontribut nuk përbën rrezik
për laicitetin e shteteve dhe për pavarësinë e institucioneve të Bashkimit Evropian,
por është pasurim”. Papa Françesku vuri në dukje se Kisha është e gatshme
të dialogojë haptas me institucionet evropiane, pasi është e sigurtë se Evropa do
të dijë ta përdorë si duhet trashëgiminë e saj fetare, duke shfrytëzuar pasurinë e
mundësitë e fesë, që e largojnë kontinentin edhe nga ekstremizmat e botës së sotme: “…mendoj
se Evropa është një familje popujsh, të cilët mund t’i ndjejnë pranë institucionet
e Bashkimit, nëse ato do të dinë të kombinojnë me urti idealin aq të dëshiruar të
unitetit me ndryshueshmërinë e secilit, duke vlerësuar traditën individuale; duke
u bërë të vetëdijshme për historinë dhe rrënjët e Evropës; duke u çliruar nga manipulimet
dhe fobitë e shumta. Vendosja e njeriut në qendër do të thotë, para së gjithash, ta
lejosh të tregojë lirisht fytyrën e krijimtarinë e vet, si në nivelin individual,
ashtu edhe si popull”. E këtu, alarmi i Papës për demokracinë – zemra e krenaria
e Bashkimit Evropian. Konceptimi i globalizimit si homologim, nënvizoi Françesku,
godet gjallërinë e sistemit demokratik: “E dimë të gjithë se një konceptim
homologues i globalitetit godet gjallërinë e sistemit demokratik. …Kështu, ka rrezik
të jetojmë në mbretërinë e ideve, të fjalës së vetme, të imazhit, të sofizmës… e të
ngatërrojmë realitetin e demokracisë me një nominalizëm të ri politik (diktaturë).
Gjallërimi i demokracisë në Evropë kërkon t’u shmangemi shumë ‘manive globalizuese’
për shpërbërjen e realitetit: purizmat engjëllore, totalitarizmat e relativitetit,
fundamentalizmat jashtë historisë, eticizmat pa mëshirë e mirësi, intelektualizmat
pa urti”. Në fund të fjalës së tij të gjatë e të ngjeshur me argumente, Papa
Françesku, para se të largohej për në Këshillin e Eropës, u tha kështu eurodeputetëve: “Ju
legjislatorëve ju takon detyra për ta ruajtur e zhvilluar identitetin evropian, që
qytetarët të rigjejnë besimin në institucionet e Bashkimit e në projektin e paqes
e të miqësisë, që është themeli i tij… [prandaj] ju bëj thirrje të punoni që Evropa
të rizbulojë shpirtin e saj të mirë”.