Gavril Dara i Riu, poeti arbëresh në përvjetorin e vdekjes
Pas Jeronim De Radës, Gavril Dara i Riu është poeti më i shquar arbëresh, i
cili vdiq me 19 nëntor të vitit 1885 në mjerim duke lënë gjashtë fëmijë ende të
mitur. Bota e letrave shqipe sot pra përkujton përvjetorin e ndarjes nga jeta të patriotit
arbëresh , poetit, gazetarit, historianit dhe arkeologut Gavril Dara i Riu- Bir
i Andrea Darës e nip i Gavril Darës "Plakut" - emra të shquar të një familjeje arbëreshe,
që i dha shumë Rilindjes sonë Kombëtare, Gavril Dara (i Riu), lindi 182 vjet më parë,
më 8 janar 1826, në fshatin sicilian Palac Adriano. Mësimet e para i kreu në seminarin
italo-arbëresh të Palermos, fidanishte shqiptarësh të kulturuar e patriotë. Më pas
vijoi studimet për drejtësi, duke ecur në gjurmët e traditës familjare. Iu desh ta
ushtrojë profesionin në shumë qytete të Italisë, ku u bashkua me garibaldinët, në
luftë për pavarësinë dhe bashkimin e Italisë. Më 1871-74 drejtoi në Romë gazetën politike
"La Riforma" të Frano Krispit, edhe ky arbëresh, shumë i njohur në politikën italiane
të kohës dhe objekt i satirës së Atë Fishtës, i cili e sulmoi ashpër për qëndrimin
negativ ndaj fateve të Atdheut të të parëve. Ndoshta prandaj, i zhgënjyer, Dara do
të largohej shpejt nga drejtimi i gazetës e nga çdo veprimtari politike. Njeri
me kulturë poliedrike, Gavril Dara i Riu u muar me poezi, drejtësi, filozofi e arkeologji.
Hartoi një fjalor italisht-shqip e botoi vëllimin me vjersha titulluar "Disa poezi",
ndërmjet të cilave "Himni i Garibaldit. Por kryevepra e tij mbetet poema epiko-lirike
"Kënga e sprasme e Balës" që pasqyron epopenë e lavdishme 25 vjeçare të shqiptarëve
të udhëhequr nga Gjergj Kastrioti në mbrojtje të lirisë dhe pavarësisë së Shqipërisë
kundër zgjedhës osmane. Kjo është vepra e vetme në shqip që na ka arritur prej tij,
"" dhe është një ndër kryeveprat e letërsisë shqipe. Dara i Riu vlerësohet si
poet romantik, që mishëron të gjitha tiparet e Rilindjes Kombëtare. Vdiq në Girgjenti
më 1889, ndërsa ishte tërhequr plotësisht nga jeta politike, duke iu kushtuar kryesisht
arkeologjisë dhe gjuhës shqipe.